- Haciz Durumunda
Haczedilen anonim şirket hissesi bir hisse senedine veya bir ilmühabere bağlanmış ise, bu hisse senetlerinin veya ilmühaberlerin haczi, mutlaka el koyma yoluyla yapılmalıdır. Bu senetlerin el koyma yoluyla haczedilmeleri borçlunun mülkiyet hakkına ve asli- vasıtalı zilyetliğine zarar vermez. Ancak zilyetlik ilişkisinde bazı değişiklikler meydana getirir (tasarruf yetkisini kısıtlar).
Nitekim İİK 86/1 : ’’Anonim ortaklık hissesinde haczin tekemmülü ile birlikte, takip borçlusu pay sahibi, alacaklının onayı ve icra dairesinin izni olmaksızın hacizli pay üzerinde tasarrufta bulunamaz’’ hükmüne havidir.
Bu düzenleme ışığında, takip borçlusunun paydan doğan malî nitelikli hakları (kar payı, tasfiye payı vb.) üzerinde de serbestçe tasarruf etmesi mümkün değildir. Bununla birlikte, malî nitelik taşımayan hakların kullanımı takip borçlusu pay sahibine aittir. (Oy hakkı, genel kurula katılma hakkı gibi yönetimsel haklar). Neticede örneğin oy hakkı zaten paya bağlıdır ve paydan ayrı devredilemez niteliktedir. Ancak doktrinde yönetimsel hakların kullanılması konusunda da haciz alacaklısının onayı ve menfaatinin sağlanması konusunda görüşlerde mevcuttur.
- Rehin Durumunda
Rehin hakkının mutlak hak vasfı, rehnin kurulmasından sonra rehin verenin iflas etmesi ya da rehin konusu hak veya alacağın üçüncü kişilerce haczedilmesi durumunda kendisini gösterir. Bu hallerde rehinli alacaklının hakkı, diğer alacaklılar karşısında öncelikli olur.
Payın rehnedilmesi, paydan doğan bütün hakların rehnin kapsamına girmesi sonucunu doğurmaz. Paraya çevrilmesi mümkün olmayan yönetime katılma hakları (genel kurula katılma, oy hakkı vs.) rehnin konusunu oluşturmaz; yalnızca paraya çevrilebilen malvarlığına ilişkin haklar (kar payı alma, tasfiye bakiyesine katılma vs.), rehnin kapsamında yer alır.
Pay üzerinde rehin kurulması, payın devrinden farklı olarak, pay sahipliği sıfatında değişmeye yol açmaz. Rehinli alacaklı yalnızca, teminat altına alınan alacağının ödenmemesi durumunda, rehin konusu payı paraya çevirerek, elde edilen bedelden alacağını öncelikli olarak tahsil etme yetkisine sahip olur.
Sonuç olarak; bir ortağın kişisel borçlarından dolayı ortaklık payına haciz geldiğinde ortağın ortaklık sıfatı teorik olarak son bulmaz ya da ortaklık, ortaklık payı haczedilen ortağı ortaklıktan haklı sebebe dayanarak çıkaramaz. Ancak teorik olarak ortaklıktan çıkmasa da payı haczedilen şirket hissedarının pratikte büyük ölçüde tasarrufları kısıtlanmaktadır.
Saygılarımızla,
ATLI HUKUK
Av. V. Alper ATLI