Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma
Anonim şirketlerde pay sahipliği sermaye payına ve onu temsil eden pay senetlerine bağlıdır. Yani anonim şirketlerde ortak kavramından çok pay kavramı önem taşır. Bundan dolayı anonim şirketlerde pay sahipliğinin kaybedilmesinde kişisel unsurlar belirleyici değildir.
6102 Sayılı TTK’nın anonim şirkete ilişkin hükümlerinde şirketten/ortaklıktan çıkarma ile ilgili açık bir kurum düzenlenmiş değildir. Anonim şirket ile pay sahibi arasındaki ortaklık ilişkisi, kural olarak pay sahibinin payını devretmesi ile sona erer. Anonim şirketlerde pay sahibinin ortaklıktan çıkma/çıkarılmasına ilişkin yöntemler şöyledir:
- ISKAT (TTK madde 483)
Anonim şirket ortağı sermaye koyma borcunu ödemekte temerrüde düşerse süre verilip ödenmesi istenir aksi halde pay sahipliğinden doğan hakların elinden alınabileceğinin ihtarı yapılır. Yönetim kurulu tarafından, sermaye koyma borcunu tamamen ve/veya süresi içinde yerine getirmemiş olan mütemerrit pay sahibinin; iştirak taahhüdünden ve yaptığı kısmi ödemelerden doğan haklarından yoksun bırakılması, söz konusu payın satılması ve kendisine verilmiş pay senedi varsa bunların iptal edilmesi söz konusu olabilecektir.
- AYRILMA AKÇESİ (TTK 141)
MADDE 141- (1) Birleşmeye katılan şirketler, birleşme sözleşmesinde, ortaklara, devralan şirkette, pay ve ortaklık haklarının iktisabı ile iktisap olunacak şirket paylarının gerçek değerine denk gelen bir ayrılma akçesi arasında seçim yapma hakkı tanıyabilirler. (2) Birleşmeye katılan şirketler birleşme sözleşmesinde, sadece ayrılma akçesinin verilmesini öngörebilirler.
Burada; Şirket birleşmesine olumlu bakan ortak ayrılma Akçesini alarak şirketten çıkabilir. İşte böylece, Anonim şirketlerde çıkma olanağı ve birleşen şirkette ortak olmaması sağlanmış olur. Ancak; şirketlerin birleşme sözleşmesinde ortaklara yalnızca ayrılma akçesi verilmesine imkan sağlaması mevcut oyların% 90 nın olumlu oyları ile mümkün olur.
- SATIN ALMA HAKKI (TTK 208)
MADDE 208- (1) Hâkim şirket, doğrudan veya dolaylı olarak bir sermaye şirketinin paylarının ve oy haklarının en az yüzde doksanına sahipse, azlık şirketin çalışmasını engelliyor, dürüstlük kuralına aykırı davranıyor, fark edilir sıkıntı yaratıyor veya pervasızca hareket ediyorsa, hâkim şirket azlığın paylarını varsa borsa değeri, yoksa 202 nci maddenin ikinci fıkrasında öngörülen şekilde belirlenen değer ile satın alabilir.
- HAKLI SEBEPLE FESİH DAVASI İLE ÇIKARILMA
MADDE 531– (1) Haklı sebeplerin varlığında, sermayenin en az onda birini ve halka açık şirketlerde yirmide birini temsil eden payların sahipleri, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden şirketin feshine karar verilmesini isteyebilirler. Mahkeme, fesih yerine, davacı pay sahiplerine, paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerlerinin ödenip davacı pay sahiplerinin şirketten çıkarılmalarına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme karar verebilir.
Haklı sebeplerle fesih davası açmak, azlık pay sahiplerine tanınmış bir haktır. Bu sebeple kural olarak anonim şirketlerde sermayenin en az onda birine veya halka açık anonim şirketlerde ise yirmide birini temsi eden pay sahipleri haklı sebeplerin varlığı halinde fesih davası açma hakkına sahiptirler. Hakim, ileri sürülen sebepleri haklı sebep bulsa bile fesih kararı vermek zorunda değildir. Hakim fesih talebinde bulunan pay sahiplerinin paylarının gerçek değerinin ödenmesine ve şirketten çıkarılmasına karar verilebilir.
Not: Bu hüküm haricinde haklı fesih söz konusu olmadığından örneğin ortaklığın fesih davası açarak bir ortağın ortaklığı çekilmez hale getirmesinden ötürü ortaklıktan çıkarılmasını istemesinin hukuki bir dayanağı olmayacaktır.
Saygılarımızla,
ATLI HUKUK
Av. V. Alper ATLI